hv-ebook Hán Việt đối chiếu @ tác giả: Bồ Tùng Linh 蒲松齡 @ chú thích: Đặng Thế Kiệt @ Hán Việt Từ Điển Trích Dẫn 漢越辭典摘引 online
Sunday 31 May 2015
Phiên Phiên 翩翩 - Chú thích
(1) Phân Châu: nguyên văn Bân nhân 邠人. Bân Châu 邠州 là tên đất ở tỉnh Thiểm Tây 陝西.
(2) Quốc Tử Giám: nguyên văn Quốc Tử Tả Sương 國子左廂, còn gọi là quan Tế Tửu 祭酒.
(3) phỉ nhân 匪人: người có phẩm hạnh xấu, kẻ ăn chơi đàng điếm.
(4) hoàng kim tận 黃金盡: Trương Tịch 張籍: Quân bất kiến sàng đầu hoàng kim tận, tráng sĩ vô nhan sắc 君不見床頭黃金盡, 壯士無顏色 (Hành lộ nan 行路難).
(5) huyền thuần 懸鶉: cũng gọi là am thuần 鵪鶉 một giống chim hình như con gà con, đầu nhỏ đuôi cộc, tính nhanh nhẩu, hay nhảy nhót, nuôi quen cho chọi nhau chơi được. § Chim thuần lông đuôi trụi lủi, trông như may vá, nên gọi thuần y 鶉衣 hay thuần phục 鶉服 nghĩa là quần áo rách rưới. Liêu trai chí dị 聊齋志異: Mệnh sinh giải huyền thuần, dục ư khê lưu 命生解懸鶉, 浴於溪流 (Phiên Phiên 翩翩) Bảo chàng cởi áo rách, ra khe suối tắm.
(6) Tiết Cô Tử hảo mộng, kỉ thì tố đắc 薛姑子好夢, 幾時做得: nhân duyên tốt đẹp, ý hỏi bao giờ có mang. Tiết Cô Tử: không rõ là ai. Cô Tử: tục chỉ nữ đạo sĩ.
(7) gió tây nam 西南風: chỉ gió tây nam giúp cho trai gái gặp gỡ nhau. Điển cố: Nguyện lực tây nam phong, Trường thệ nhập quân hoài 愿力西南風, 長逝入君懷 (Tào Thực 曹植, Thất ai thi 七哀詩) Nguyện làm gió tây nam, Xa thổi vào lòng chàng.
(8) & (9) ngõa diêu 瓦窰: chỉ đàn bà sinh con gái. Điển cố: Thi Kinh 詩經: Nãi sanh nữ tử, Tái tẩm chi địa. Tái y chi thế, Tái lộng chi ngõa 乃生女子, 載寢之地. 載衣之裼, 載弄之瓦 (Tiểu nhã 小雅, Tư can 斯幹) Lại sinh con gái, Thì cho nằm ở dưới.Thì lấy tã mà cho mặc, Thì lấy tấm ngói (dùng để cuốn tơ) mà cho chơi (cf. Thi Kinh, Tạ Quang Phát dịch).
(10) phương ô chi 方嗚之: nó vừa khóc.
(11) niệp kiều phụng 捻翹鳳: rờ chân. Trịnh Cốc 鄭穀: Song hạ chước cầm kiều phụng túc 窗下斫琴翹鳳足 (Thục trung tam thủ 蜀中三首).
(12) Đào Trinh Nhất dịch thiếu một câu ở đây: Tham dẫn tha gia nam nhi, bất ức đắc tiểu Giang Thành đề tuyệt hĩ 貪引他家男兒, 不憶得小江城啼絕矣. Theo một bản khác, Giang Thành 江城 viết là Hoa Thành 花城. Cả câu tạm dịch là: Mải dẫn dụ đàn ông của người ta, không nghĩ gì đến con khóc cả.
(13) đài các 臺閣: chỉ tể tướng, quan lớn.
(14) Đào Trinh Nhất không dịch đoạn cuối: Dị Sử Thị nhắc tới chuyện Lưu Thần 劉晨 và Nguyễn Triệu 阮肇 (thời Hán Minh Đế Vĩnh Bình ngũ niên 漢明帝永平五年, Tây nguyên 西元 62) đi hái thuốc ở núi Thiên Thai 天台 gặp tiên, ở lại đó gần nửa năm. Sau hai người xin trở về làng cũ thì đã qua bảy đời (Thái bình quảng kí 太平廣記).
Phiên Phiên 翩翩
image: Internet |
翩翩 (I) | Mặc áo lá cây (Phiên Phiên) (I) |
1。
羅子浮,邠人。 父母俱早世。八九 歲,依叔大業。業 為國子左廂,富有 金繒而無子,愛子 浮若己出。十四歲 ,為匪人誘去作狹 邪遊。會有金陵娼 ,僑寓郡 中,生悅 而惑之。娼返金陵 ,生竊從遁去。居 娼家半年,牀頭金 盡,大為姊妹行齒 冷。然猶未遽絕之 。無何,廣創潰臭 ,沾染牀席,逐而 出。丐於市。市人 見輒遙 避。 自恐死異域,乞 食西行;日三四十 里,漸至邠界。又 念敗絮膿穢,無顏 入里門,尚趦趄近 邑間。 2。 日既暮,欲趨山 寺宿。遇一女子, 容貌若仙。近問: 「何 適?」生以實 告。女曰:「我出 家人,居有山洞, 可以下榻,頗不畏 虎狼。」生喜,從 去。入深山中,見 一洞府。入則門橫 溪水,石梁駕之。 又數武,有石室二 ,光 明徹照,無須 燈燭。命生解懸鶉 ,浴於溪流。曰: 「濯之,創當愈。 」又開幛拂褥促寢 ,曰:「請即眠, 當為郎作袴。」乃 取大葉類芭蕉,翦 綴作衣。生臥視之 。製 無幾時,折疊 牀頭,曰:「曉取 著之。」乃與對榻 寢。生浴後,覺創 瘍無苦。既醒,摸 之,則痂厚結矣。 詰旦,將興,心疑 蕉葉不可著。取而 審視,則綠錦滑絕 。少 間,具餐。女 取山葉呼作餅,食 之,果餅;又翦作 雞、魚,烹之皆如 真者。室隅一甖, 貯佳醞,輒復取飲 ;少減,則以溪水 灌益之。數日,創 痂盡脫,就女求宿 。女 曰:「輕薄兒 !甫能安身,便生 妄想!」生云:「 聊以報德。」遂同 臥處,大相歡愛。 3。 一日,有少婦笑 入,曰:「翩翩小 鬼頭快活死!薛姑 子好夢,幾時做得 ?」女迎笑曰:「 花城娘子,貴趾久 弗涉,今日西南風 緊,吹送來也!小 哥子抱得 未?」曰 :「又一小婢子。 」女笑曰:「花娘 子瓦窰哉!哪弗將 來?」曰:「方嗚 之,睡卻矣。」於 是坐以款飲。又顧 生曰:「小郎君焚 好香也。」生視之 ,年廿有 三四,綽 有餘妍。心好之。 剝果誤落案下,俯 假拾果,陰捻翹鳳 ;花城他顧而笑, 若不知者。生方怳 然神奪,頓覺袍袴 無溫;自顧所服, 悉成秋葉。幾駭絕 。危坐移 時,漸變 如故。竊幸二女之 弗見也。少頃,酬 酢間,又以指搔纖 掌。城坦然笑謔, 殊不覺知。突突怔 忡間,衣已化葉, 移時始復變。由是 漸顏息慮,不敢妄 想。城笑 曰:「而 家小郎子,大不端 好!若弗是醋葫蘆 娘子,恐跳跡入雲 霄去。」女亦哂曰 :「薄倖兒,便直 得寒凍殺!」相與 鼓掌。花城離席曰 :「小婢醒,恐啼 腸斷 矣。」女亦起 曰:「貪引他家男 兒,不憶得小江城 啼絕矣。」花城既 去,懼貽誚責;女 卒晤對如平時。 居無何,秋老風 寒,霜零木脫,女 乃收落葉,蓄旨御 冬。顧生肅縮,乃 持襆掇拾洞口白雲 ,為絮複衣;著之 ,溫暖如襦,且輕 鬆常如新綿。 |
1. La Tử Phù người Phân Châu (1), cha mẹ đều mất sớm, hồi tám chín tuổi ở nhà chú là Đại Nghiệp nuôi.
Ông này làm quan ở Quốc Tử Giám (2), nhà giàu mà không có con, cho nên thương yêu La như con ruột vậy. Lúc chàng mười bốn tuổi, bị kẻ gian (3) dụ dỗ đi chơi gái. Vừa gặp một ả lầu xanh ở Kim Lăng đến quận này ở trọ kiếm tiền, La trông thấy say mê. Sau ả trở về Kim Lăng, chàng bỏ nhà chú mà trốn đi theo, đêm ngày ăn ở nhà ả. Được nửa năm, tiền túi hết sạch (4), bị các chị em khỉnh rẻ lạnh lùng, nhưng chưa nỡ tống cổ đi. Không bao lâu, ung nhọt bể mủ, thối tha, làm thấm ướt dơ dáy cả giường chiếu, chàng bị chị em lầu xanh đuổi ra khỏi nhà, phải ra ngoài chợ ăn xin. Người chợ trông thấy vội vàng xa lánh. Chàng lo sợ chết mất xác ở quê người, nên quyết kế xin ăn dọc đường, lần mò trở về quê quán. Mỗi ngày đi ba bốn chục dặm, lần hồi về đến ranh giới Phân Châu. Nhưng lại nghĩ mình rách rưới hôi thối, không mặt mũi nào về làng xóm mình, còn thơ thẩn ở quanh miền chưa dám về nhà vội. 2. Trời tối, định bụng đến ngủ nhờ một ngôi chùa trên núi, nửa đường lại gặp một thiếu nữ, dung mạo như tiên, tới gần hỏi chàng đi đâu? Chàng kể tình thật. Nàng nói: — Tôi xuất gia tu hành, ở trong hang núi, có thừa chỗ trải chiếu cho anh ngủ nhờ, không sợ gì beo cọp đâu. Chàng mừng rỡ, theo đi, vào tận núi sâu, thấy một hang động. Bước vào bên trong, thấy cửa bắt ngang khe suối; đi mấy bước, có hai căn nhà đá, ánh sáng chói lọi, không cần đèn đuốc. Nàng bảo cởi áo rách (5), ra khe suối tắm thì khỏi mụn nhọt. Lại kéo màn quét chiếu, giục chàng đi nằm. — Anh đi ngủ cho khoẻ, tôi may áo quần cho. Đoạn, nàng lấy mấy tàu lá to như lá chuối, cắt và may thành áo. Chàng nằm liếc mắt dòm, thấy nàng may chốc lát đã xong, xếp để trên giường, nói: — Sáng thức dậy, lấy áo mới đó mà mặc! Rồi nàng nằm giường đối nhau mà ngủ. Sau khi chàng ra khe suối tắm rửa sạch sẽ nghe những vết thương không đau đớn gì nữa. Chàng tỉnh ngủ rờ xem, thì mụn đã lên da. Trời sáng sắp dậy lòng còn ngờ vực lá chuối may áo thì mặc sao đặng, nhưng cầm tay nhìn kĩ, té ra gấm xanh cực đẹp. Một lúc sau, dọn cơm, nàng hái lá gì trên núi chẳng rõ, nói là bánh và bảo chàng ăn: chàng ăn quả thật là bánh. Nàng lại cắt lá thành hình gà với cá, đem ra mổ, đều như vật sống. Một cái lọ để góc nhà, bảo là rượu ngon, múc uống, quả thật rượu. Múc hơi cạn thì lấy nước suối đổ thêm vào. Mấy hôm ghẻ lở khỏi hẳn, đòi nằm ngủ chung với nàng. Nàng tức cười và nói: — Thằng cha bợm bãi này mới vừa được yên thân, đã muốn nọ kia. Chàng nói: — Tôi muốn đền ơn cô mà! Rồi hai người nằm chung, hết sức ân ái. 3. Một hôm, có một thiếu phụ đến, cười nói: — Con ranh Phiên Phiên độ này vui sướng quá ta! Liệu bao giờ có mang (6) đấy, em? Phiên Phiên mơn trớn nói: — A, cô Hoa Thành hèn lâu không bước chân tới đây. Hôm nay bị gió tây nam (7) thổi vù đến. Thế nào? Cậu bé (8) đã ẵm đi chơi được chưa? Hoa Thành đáp: — Lại một con bé (9) thì có. — Sao Hoa cô không ẵm cháu lại chơi luôn thể? — Nó vừa khóc (10) rồi ngủ thít, chị mới đi được đấy. Hoa Thành nói đoạn ngồi xuống đòi đãi rượu uống chơi, lại day qua La sinh, bảo chàng đốt thứ hương tốt cho thơm. Chàng để ý dòm Hoa Thành độ hai mươi ba hay hai mươi bốn tuổi, tuy gái mấy con nhưng vẫn còn đẹp, trong ý ưa muốn lắm. Lúc gọt trái cây, lỡ đánh rớt xuống bàn, chàng vờ cúi xuống lượm, để thừa dịp rờ chân (11). Hoa Thành ngó lảng và cười như tuồng không hay biết gì cả. Chàng đang vui sướng tâm thần, chợt thấy trong mình lạnh lẽo, ngó lại áo mình mặc, đã biến ra lá cây, trong trí hoảng sợ, phải ngồi lặng giây lát mới thấy nó biến trở lại gấm vóc như cũ. Lòng khấp khởi mừng thầm hai nàng không thấy. Chén tạc chén thù chốc lát, chàng lại nổi chứng cũ, thừa lúc Phiên Phiên ngoảnh mặt chỗ khác, thò ngón tay gãi vào bàn tay mềm mại của Hoa Thành. Hoa Thành cứ thản nhiên cười đùa, hình như không để ý. Nhưng áo quần chàng bỗng hiện nguyên hình lá cây, một lát mới biến trở lại. Từ đó chàng hổ thẹn ngồi nín khe, chẳng dám mơ tưởng xằng bậy nữa. Bấy giờ Hoa Thành mới cười xòa, nói với Phiên Phiên: — Anh chồng tí hon của dì nó thật không đứng đắn tí nào, ví bằng gặp phải vợ dữ, thì có lẽ hắn nhảy vọt lên tới mây xanh không chừng. Phiên Phiên cũng cười mỉm: — Thằng cha bạc tình nên để chết rét cho đáng kiếp. Hai người cùng vỗ tay thích chí. Đoạn Hoa Thành đứng dậy nói: — Thôi, phải đi! Con bé ngủ thức dậy khát sữa, e khóc tới đứt ruột mất. Nàng cũng đứng dậy nói giỡn. (12) Sau khi Hoa Thành đi rồi, chàng nơm nớp lo sợ Phiên Phiên trách mắng về tội thấy gái như mèo thấy mỡ, nhưng may nàng làm lơ không nói gì, đối đãi y như bình thường. Không bao lâu, thu mãn sang đông, sương sa lá rụng, nàng lo nhặt nhạnh những lá rơi, để dành làm đồ ngự hàn. Chừng day lại ngó chàng rét ngồi co ro, bèn ra ngoài cửa động, bốc lấy mây trắng làm bông gòn, may áo lót cho chàng mặc, thấy mềm nhuyễn mà nhẹ nhàng, lúc nào cũng ấm áp như bông mới tinh vậy. |
翩翩 (II) | Mặc áo lá cây (Phiên Phiên) (II) |
4。
逾年,生一 子, 極惠美。日在洞中 弄兒為樂。然每念 故里,乞與同歸。 女曰:「妾不能從 ;不然,君自去。 」因循二三年,兒 漸長,遂與花城訂 為姻好。生每以叔 老為念。女 曰:「 阿叔臘故大高,幸 復強健,無勞懸耿 。待保兒婚後,去 住由君。」女在洞 中,輒取葉寫書教 兒讀,兒過目即了 。女曰:「此兒福 相,放教入塵寰, 無憂至臺 閣。」未 幾,兒年十四。花 城親詣送女。女華 妝至,容光照人。 夫妻大悅,舉家讌 集。翩翩扣釵而歌 曰:「我有佳兒, 不羨貴官。我有佳 婦,不羨綺紈。今 夕聚首, 皆當喜歡 。為君行酒,勸君 加餐。」既而花城 去,與兒夫婦對室 居。新婦孝,依依 膝下,宛如所生。 生又言歸。女曰: 「子有俗骨,終非 仙品;兒亦富貴中 人,可攜 去,我不 誤兒生平。」新婦 思別其母,花城已 至。兒女戀戀,涕 各滿眶。兩母慰之 曰:「暫去,可復 來。」翩翩乃翦葉 為驢,令三人跨之 以歸。 5。 大業已老歸林下 ,意姪已死,忽攜 佳孫美婦歸,喜如 獲寶。入門,各視 所衣,悉蕉葉;破 之,絮蒸蒸騰去。 乃並易之。後生思 翩翩,偕兒往探之 ,則黃葉滿徑,洞 口雲迷,零涕而返 。 異史氏曰:「翩 翩、花城,殆仙者 耶?餐葉衣雲,何 其怪也!然幃幄誹 謔,狎寢生雛,亦 復何殊於人世?山 中十五載,雖無『 人民城郭』之異; 而雲迷洞口,無蹟 可尋,睹其景況, 真劉、阮返棹時矣 。」 |
4. Qua năm, nàng sinh hạ một con trai, cực xinh xắn thông minh, hàng ngày chàng ở trong động ẵm bồng nựng nịu con làm vui. Nhưng lòng thương nhớ quê hương muốn rủ nàng cùng về; nàng nói:
— Tôi không thể đi theo mình đặng. Nếu nhớ quê thì xin tự đi một mình, mặc tôi ở đây. Nấn ná hai ba năm, thằng con lớn dần, chàng bèn định ước sui gia với Hoa Thành. Nhiều khi chàng ngỏ ý lo nghĩ đến ông chú già ở nhà, không ai chăm sóc, nàng nói: — Ông chú, cố nhiên tuổi tác đã cao, nhưng nhờ trời phù hộ vẫn còn mạnh khoẻ, mình không phải lo. Thôi thì mình cố ở đây cho tới khi cưới vợ cho con rồi sự đi hay ở tuỳ mình quyết định. Nàng ở trong động, lấy lá làm giấy viết chữ chép sách, dạy con học. Thằng nhỏ sáng dạ, chữ nào qua mắt cũng thuộc lòng ngay. Nàng nói: — Thằng bé này có phúc to lắm, cứ thả cho nó lăn lộn vào cõi trần, chả lo gì không làm nên quan lớn (13). Thấm thoát, nó được mười bốn tuổi. Hoa Thành tự đưa con gái đến nhà chồng. Con nhỏ mặt đẹp, dung nhan lộng lẫy như trên trời sa xuống. Hai vợ chồng La sinh và Phiên Phiên rất vui lòng. Cả nhà yến tiệc linh đình. Phiên Phiên gõ cây trâm làm nhịp mà hát:
Ta có con hiền,
Không chuộng quan sang.
Ta có dâu thảo,
Không chuộng bạc vàng.
Đêm nay sum vầy
Cả nhà vui vẻ
Mời chàng chén này,
Cầu chàng sức khoẻ!
Hoa Thành đi rồi, hai người cùng đôi vợ chồng mới cùng ở đối diện nhau trong hang đá. Con dâu hiếu thảo, chăm lo săn sóc hầu hạ mẹ chồng tối ngày ríu rít bên cạnh, vì đó Phiên Phiên thương yêu như con ruột. Chàng lại bàn chuyện hồi hương, nàng biết thế không cầm giữ được nữa, đành thu xếp cho chồng đi. — Mình có cốt tục, chung quy không sao thành tiên đặng, thôi thì mình đi. Thằng con chúng ta cũng là người trong làng phú quý, vậy mình nên đem con về theo, tôi không muốn cầm giữ để lỡ mất cuộc vinh hoa một đời của nó. Con dâu đang suy nghĩ làm thế nào gặp mẹ để từ giã, thì Hoa Thành đã tới nơi. Con khóc lóc bịn rịn, hai bà mẹ cùng yên ủi: — Con hãy tạm đi, sau sẽ có dịp trở lại. Phiên Phiên cắt lá thành hình con lừa, cho ba người cưỡi mà đi. 5. Lúc này ông chú ruột La sinh già nua, đã cáo quan về nhà, trong trí tin tưởng bề nào thằng cháu cũng chết bỏ xác đâu rồi; nay bỗng thấy cháu lù lù trở về, lại có cả con trai con dâu cùng theo, ông cụ hết sức vui mừng như bắt được của báu vậy. Khi ba cha con vào đến trong nhà, ngó lại áo mặc, đều thành lá chuối, xé ra, mây lót bên trong ngùn ngụt bay lên không. Ông chú đưa quần áo thật cho ba cha con thay đổi. Sau chàng thương nhớ Phiên Phiên, dắt con đi vào núi thăm, chỉ thấy lá vàng lấp ngõ, cửa động mây phong, cùng nhau ngậm ngùi trở về. (14) |
Nguồn: http://www.sidneyluo.net/e/e6/126.htm
Đào Trinh Nhất dịch
(Liêu Trai Chí Dị, Nhà sách Xuân Thu, Lancaster, USA, trang 184—188)
Subscribe to:
Posts (Atom)