Thâu đào 偷桃

 Giới thiệu

Lời văn trong sáng và dí dỏm, người đọc có cảm tưởng đây là kí sự của Bồ Tùng Linh thời thơ ấu. Ảo thuật lạ lùng, chuyện bàn đào của bà Tây Vương Mẫu... cả một truyền thống văn hóa Trung Hoa hiển hiện ra đấy. Đoạn kết nói về phái Bạch Liên giáo thời nhà Thanh (thế kỉ 19) như nhắc nhở đến những cuộc đàn áp đẫm máu phe chống đối, vẫn còn xảy ra ngày nay ở dưới những chế độ không dân chủ.

偷桃

Trộm đào

童時赴郡試， 值春節。舊例， 先一日，各行商 賈，彩樓鼓吹赴 藩司，名曰「演 春」。余從友人 戲矚。是日遊人 如堵。堂上四官 皆赤衣，東西相 向坐。時方稚， 亦不解其何官。 但聞人語嚌嘈， 鼓吹聒耳。忽有 一人率披髮童， 荷擔而上，似有 所白；萬聲洶動， 亦不聞為何語。 但視堂上作笑聲。 即有青衣人大聲 命作劇。其人應 命方興，問：「 作何劇？」堂上 相顧數語。吏下 宣問所長。答言：「 能顛倒生物。」 吏以白官。少頃 復下，命取桃子。 術人聲諾。解衣 覆笥上，故作怨 狀，曰：「官長 殊不了了！堅冰 未解，安所得桃？ 不取，又恐為南 面者所怒。奈何！」 其子曰：「父已 諾之，又焉辭？」 術人惆悵良久， 乃云：「我籌之 爛熟。春初雪積， 人間何處可覓？ 唯王母園中，四 時常不凋謝，或 有之。必竊之天 上，乃可。」子 曰：「嘻！天可 階而升乎？」曰：「 有術在。」乃啟 笥，出繩一團， 約數十丈，理其 端，望空中擲去； 繩即懸立空際， 若有物以挂之。 未幾，愈擲愈高， 渺入雲中；手中 繩亦盡。乃呼子 曰：「兒來！余 老憊，體重拙， 不能行，得汝一 往。」遂以繩授 子，曰：「持此 可登。」子受繩 有難色，怨曰：「 阿翁亦大憒憒！ 如此一線之繩， 欲我附之，以登 萬仞之高天。倘 中道斷絕，骸骨 何存矣！」父又 強嗚拍之，曰：「 我已失口，悔無 及。煩兒一行。 兒勿苦，倘竊得 來，必有百金賞， 當為兒娶一美婦。」 子乃持索，盤旋 而上，手移足隨， 如蛛趁絲，漸入 雲霄，不可復見。 久之，墜一桃， 如碗大。術人喜， 持獻公堂。堂上 傳視良久，亦不 知其真偽。忽而 繩落地上，術人 驚曰：「殆矣！ 上有人斷吾繩， 兒將焉託！」移 時，一物墮。視 之，其子首也。 捧而泣曰：「是 必偷桃，為監者 所覺。吾兒休矣！」 又移時，一足落； 無何，肢體紛墮， 無復存者。術人 大悲。一一拾置 笥中而闔之，曰：「 老夫止此兒，日 從我南北游。今 承嚴命，不意罹 此奇慘！當負去 瘞之。」乃升堂 而跪，曰：「為 桃故，殺吾子矣！ 如憐小人而助之 葬，當結草以圖 報耳。」坐官駭 詫，各有賜金。 術人受而纏諸腰， 乃扣笥而呼曰：「 八八兒，不出謝 賞，將何待？」 忽一蓬頭僮首抵 笥蓋而出，望北 稽首，則其子也。 以其術奇，故至 今猶記之。後聞 白蓮教，能為此 術，意此其苗裔 耶？

Tôi hồi trẻ con ra quận đi thi, gặp đúng lễ hội mùa xuân. Theo lệ cũ, trước một ngày, các cửa hàng nhà buôn (1) đều trang hoàng rực rỡ (3), (gõ chiêng) đánh trống kéo nhau đến cửa quan bố chánh (2), (tục lệ đó) mang tên là "diễn xuân". Tôi theo bạn bè đi xem trò vui. Hôm đó, người đi chơi xuân đông nghẹt (4). Trên sảnh đường, có bốn ông quan, đều mặc áo đỏ, ngồi đối diện nhau hướng đông và hướng tây. Bấy giờ tôi còn nhỏ, không rõ là những quan nào. Chỉ nghe tiếng ồn ào (5), chiêng trống inh tai. Bỗng có một người gánh (6) một đứa trẻ xõa tóc đi lên, như có điều gì muốn nói. Nhưng tôi cũng không nghe được lời nói gì giữa trăm ngàn tiếng động ầm ĩ. Chỉ nghe thấy tiếng cười vang trên sảnh đường. Liền thấy người mặc áo đen (7) lớn tiếng truyền lệnh cho làm trò. Người kia tuân lệnh đứng lên hỏi: "Thưa làm trò gì ạ?" Trên sảnh các quan bàn luận với nhau một lúc. Viên quan lại xuống hỏi (người gánh) có sở trường (8) gì. Trả lời: "Tôi có thể làm đảo lộn cả những vật sống (9)." Viên lại trở lên bẩm với các quan. Lát sau trở xuống bảo phải đi hái một trái đào (dâng lên quan). Người làm trò dạ lớn. Rồi cởi áo trùm lên cái sọt, lại làm ra vẻ rầu rĩ oán than: "Quan lớn thật là không chịu hiểu cho (11). Giá băng lạnh cứng chưa tan, làm sao mà hái đào được. Nhưng không hái thì quan lớn (10) nổi giận. Biết làm sao bây giờ?" Đứa con nói: "Cha đã nhận lời rồi, sao còn từ chối được nữa." Người làm thuật rầu rĩ hồi lâu, rồi nói: "Ta suy tính nát óc rồi. Đầu xuân tuyết đọng, ở cõi người ta biết đâu mà tìm. Chỉ có trong vườn của Tây Vương Mẫu (12), bốn mùa (cây cỏ) không hề héo úa, chắc mới có (đào). Chỉ còn cách hái trộm trên trời mới được thôi." Đứa con nói: "Ơ mà bắc thang lên trời được hay sao?" Người cha đáp: "Đã có phép thuật." Rồi mở sọt lấy một cuộn dây thừng ra, dài chừng mấy chục trượng, gỡ một đầu, rồi quăng cuộn dây lên không trung. Sợi thừng tức thì treo vào khoảng trời không, như có cái gì móc vào vậy. Chẳng bao lâu, càng quẳng càng lên cao, tít tận từng mây. Cuộn thừng trong tay cũng hết. (Người cha) gọi con bảo: "Con lại đây, ta già yếu mệt mỏi (13), xác nặng vụng về, đi không được, nhờ con đi hộ." Rồi đưa dây thừng cho con và nói: "Nắm chỗ này có thể lên được." Đứa con cầm dây, nét mặt khó đăm đăm, nói như oán trách: "Cha cũng thiệt là hồ đồ. Một sợi dây như thế này, bảo tôi bám vào mà trèo lên trời cao tít tắp hàng vạn thước. Nếu nửa chừng đứt dây, thì hình hài xương xẩu còn đâu nữa!" Người cha lại la to và ép đứa con bảo: "Bố đã lỡ lời, hối không kịp nữa. Nhờ con đi hộ. Con đừng lấy làm khổ sở. Nếu trộm được đào, ắt được thưởng trăm tiền vàng, cưới cho mày một cô vợ đẹp." Đứa con mới chịu nắm dây thừng, vòng quanh trèo lên, tay bắt chân theo, như nhện giăng tơ, dần dần tới tít từng mây, không nhìn thấy nữa. Hồi lâu sau, thấy rụng xuống một trái đào to bằng cái chén. Người làm trò mừng rỡ, cầm dâng lên công đường. Trên sảnh đường (các quan) truyền nhau xem quả đào một lúc khá lâu, không biết là thật hay giả. Bỗng nhiên dây thừng rớt xuống mặt đất. Người làm trò hoảng sợ nói: "Nguy quá. Trên trời có ai cắt đứt dây của tôi rồi, con tôi biết bám vào đâu bây giờ." Lát sau có một vật rơi xuống. Nhìn xem thì là cái đầu của đứa con mình. Người cha ôm lấy khóc: "Đúng là vì hái trộm đào, bị người coi vườn phát giác, con tôi bỏ mạng rồi." Một lúc sau lại thấy một cái chân rớt xuống. Chẳng mấy chốc, tay chân thân thể đứt lìa rớt xuống cả, không còn gì nữa. Người làm thuật đau buồn thống thiết, đem nhặt từng mảnh bỏ vào trong sọt, rồi đóng nắp lại, nói: "Lão phu chỉ có một đứa con này, ngày ngày theo tôi đi từ nam tới bắc. Nay vâng lệnh quan, không ngờ mắc phải thảm họa kì lạ (14) này. Tôi phải mang nó đi chôn đây." Rồi ông ta bước lên sảnh đường quỳ xuống nói: "Chỉ vì hái trộm một trái đào mà giết chết con tôi, Nếu như chư quan có thương xót kẻ hèn này thì xin giúp tiền chôn cất nó, lão phu sẽ kết cỏ ngậm vành báo đáp." Khách xem kinh hãi, đều cho vàng bạc. Người làm trò nhận tiền, giắt vào lưng, rồi gõ vào sọt, gọi: "Bé ba con, sao không ra cám ơn lãnh thưởng mà còn đợi gì nữa." Chợt một đứa trẻ đầu bù đội nắp sọt chui ra, quay về hướng bắc cúi đầu lạy tạ. Đúng là đứa con  của người làm trò vậy. Thấy phép thuật lạ lùng như thế, nên đến nay tôi vẫn còn nhớ. Về sau nghe nói phái Bạch Liên giáo (trước) biết làm thuật này, chắc hẳn người này là dòng dõi (15) của họ chăng?

(Đặng Thế Kiệt phỏng dịch)

Nguồn: http://www.sidneyluo.net/e/e6/013.htm